موسسه‌ تحقیقات‌ تدبیر اقتصاد

ممکن است سازمان‌های مبارزه با فساد در تلاش برای ارتقای زیربنای اصول اخلاقی یک کشور، واکنش به رسوایی‌های اقتصادی یا پیروی از قوانین یک پیمان بین‌المللی ایجاد شده باشند. حتی ممکن است این اقدام، ترفند سیاسی مقامات و جریانات سیاسی به‌منظور کنترل گفتمان مبارزه با فساد باشد. همچنین برخی سازمان‌ها تحت فشار حامیان و فضای بین‌الملل و در شرایط ورشکستگی دولت یا برنامه‌های ساختاری دولت تشکیل شده‌اند. بنابراین، ارزیابی راهبرد و تأثیر سازمان‌های مبارزه با فساد، نیازمند توجه دقیق به آنچه انتظار می‌رود به‌دست آورند و آنچه نتایج خاص را ممکن می‌سازد، است.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

بررسی روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای صنعتی، حکایت از نقش غیرقابل انکار منابع انرژی به ­عنوان موتور محرک این فرآیند دارد. به دنبال وقوع انقلاب صنعتی، زغال‌سنگ به­ عنوان منبع اصلی انرژی آن دوره، نقش بی‌ بدیلی را در توسعه صنعتی کشورهای غربی ایفا کرد. با کشف نفت در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی و با توجه به ویژگی‌های متمایزتر این سوخت نسبت به زغال‌سنگ – از جمله سهولت حمل­­ونقل و ارزش حرارتی بالاتر- تحول شگرف دیگری در احاطه انسان بر طبیعت پدیدار شد و نفت به ­عنوان موتور محرک صنعت اقتصادهای بزرگ نقش ایفا کرد. گاز طبیعی نیز به ­ویژه از قرن بیستم به بعد، به­ عنوان یکی از سوخت‌های تقریباً پاک در دسته سوخت‌های فسیلی، سهم قابل توجهی را از سبد مصرفی جهان به خود اختصاص داده است.
به­ رغم نقش مثبت انرژی در توسعه و رشد اقتصادی کشورهای توسعه ­یافته، تجارب بیشتر کشورهای توسعه ­نیافته و درحال ­توسعه که از منابع طبیعی فراوانی برخوردار هستند، حکایت از رابطه معکوس بین سطح توسعه‌یافتگی و میزان برخورداری از منابع طبیعی دارد که در اغلب متون اقتصاد انرژی از آن به ­عنوان پدیده «نفرین منابع» یاد می‌شود. شناخت علل این مسأله، نیازمند آگاهی از شیوه کارکرد اقتصادی این کشورها و نوع استراتژی‌های اتخاذ شده آنها طی دوره‌های مختلف در بازار جهانی انرژی است.
با توجه به اهمیت غیرقابل انکار انرژی در توسعه و پیشرفت جوامع، امنیت انرژی از جایگاه مهمی در سیاست‌های اقتصادی و سیاسی کشورها برخوردار است. در واقع، اهمیت مسأله امنیت انرژی در جهان امروز موجب تعاملی گسترده بین انرژی و سیاست شده و بسیاری از رفاقت‌ها، رقابت‌ها و تحولات سیاسی جهان تحت تأثیر انرژی و مسایل پیرامون آن است. از منظر مصرف‌کنندگان، مفهوم امنیت انرژی به معنای اطمینان از دسترسی آسان به منابع انرژی، ایجاد ثبات در مناطق صادرکننده انرژی، انتقال بدون ریسک به بازارهای هدف و قیمت‌های مناسب است، به‌طوری که در بلندمدت نگرانی برای تأمین انرژی مورد نیاز در شرایط بحرانی وجود نداشته باشد.
برای تحقق این موضوع، سیاست‌هایی مانند تنوع‌بخشی جغرافیایی برای تأمین انرژی، تنوع‌بخشی به مسیرهای انتقال انرژی، تلاش برای افزایش تولید و مدیریت برای کنترل قیمت، در دستور کار این گروه کشورها قرار گرفته است. امنیت انرژی برای تولیدکنندگان (به‌ویژه نفت)، به معنای دسترسی به یک بازار مداوم و همراه با رشد منطقی برای توسعه جامعه خود در آینده است، زیرا بیشتر تولیدکنندگان عمده انرژی از زمره گروه اقتصادهای تک‌محصولی یا در نهایت، چندمحصولی هستند که عمیقاً به فروش و صادرات نفت وابسته‌اند و هر گونه احتمال کاهش تقاضا یا توجه کشورهای توسعه‌یافته به انرژی‌های جایگزین، به معنای ایجاد مانع در توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی این کشورهاست.
ایران با برخورداری از یک موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک و با دارا بودن ذخایر عظیم نفت و گاز در جهان و تجربه طولانی در حوزه انرژی و موقعیت جغرافیایی مناسب در خاورمیانه، از امکان ایجاد پیوند بین منابع انرژی خود از جنوب،‌ شرق و شمال شرقی به مصرف‌کنندگان انرژی برخوردار است. همچنین ایران با در اختیار داشتن بیش از ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز و حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت، بزرگ‌ترین دارنده مجموع ذخایر هیدروکربوری جهان به شمار می­آید و یکی از عرضه‌کنندگان مهم این بازار است، اما ایران نیز مانند بیشتر تولیدکنندگان نفت، همواره وابستگی زیادی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت داشته که همین مسأله یکی از پاشنه‌های آشیل اقتصاد است که به­ نوبه ­خود، آسیب‌پذیری اقتصاد ایران را از نوسانات در درآمدهای نفتی افزایش می‌دهد.
با عنایت به مطالب یادشده، شناخت استراتژی‌های بازیگران عمده بازار جهانی انرژی و آگاهی از برآیند این استراتژی‌ها در آینده قابل پیش‌بینی از اهمیت زیادی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار است که خود یکی از بازیگران مهم این بازار به شمار می­ آید. ازاین ­رو، با توجه به اینکه تحولات اخیر بازار جهانی انرژی (از جمله وقوع انقلاب شیل در آمریکا، پایان شوک تقاضای انرژی چین و استراتژی‌های بازیگران اصلی بازار انرژی) در تحولات آینده این بازار نقش حیاتی دارد، در این کتاب ابتدا وضعیت اقتصادی کنونی و تحولات بخش انرژی کشورهای ایالات متحده آمریکا، چین، روسیه، هند، ایران، عربستان و عراق، به همراه مناطق اصلی تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی از جمله خاورمیانه و اتحادیه اروپا به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. سپس، با توجه به یافته‌های حاصل از بررسی‌ وضعیت این کشورها و استراتژی‌های محتمل هر یک از بازیگران یادشده، سناریوهای محتمل آینده بازار جهانی انرژی ترسیم و درجات وقوع هر یک از سناریوها براساس واقعیت‌های موجود مشخص شده است. یافته‌های این پژوهش می‌تواند برای کارشناسان، تحلیلگران و سیاست‌گذاران حوزه انرژی و امنیت انرژی کشور مفید باشد. امید است پژوهش حاضر مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد بتواند گامی در جهت ارتقای امنیت اقتصادی و حفظ امنیت ملی کشور بردارد.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

با توجه به سابقه نسبتاً طولانی برنامه‌ریزی در کشور، پرسش‌هایی مطرح می‌شود که در شرایط موجود می‌تواند مهم باشد، از جمله اینکه تصمیم‌گیران کشور در امور توسعه از طریق برنامه‌های توسعه به دنبال دستیابی به چه اهدافی بوده‌اند و آیا به اهداف یادشده دست یافته‌اند؟ آیا مسایل اساسی کشور درست تشخیص داده شده‌اند؟ آیا تاکنون متناسب با زمان، منابع و امکاناتی که داشته‌ایم به اهداف تعیین شده در برنامه‌های تدوین شده دست یافته‌ایم؟
پاسخ صحیح و عالمانه به این پرسش‌ها بسیار بااهمیت و ضروری به نظر می‌رسد، زیرا در شرایطی قرار داریم که برنامه پنجم توسعه با حجم گسترده‌ای از عدم تحقق‌ها در اهداف پیش‌بینی شده به پایان خود نزدیک می‌شود و شاهد تدوین برنامه ششم توسعه هستیم.
در بخش اول این کتاب، به پاره‌ای از الزام‌های راهبردی مغفول در ارتباط با جایگاه بخش کشاورزی در برنامه ششم از منظر امنیت غذایی و اشتغال تأکید می‌شود. در بخش دوم، پاره‌ای از الزام‌های راهبردی آمایش سرزمین در برنامه ششم توسعه با تأکید بر منطقه مکران بررسی می‌شود و در نهایت، در بخش سوم، بایسته‌های راهبردی صنعت گردشگری در برنامه ششم مورد بررسی قرار می‌گیرد. امید است این مطالعه گامی هرچند کوچک، اما مؤثر در خصوص طراحی کارآمد برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت برای سوق دادن کشور به سمت دستیابی حداکثری به اهداف تعیین شده در برنامه‌های توسعه باشد
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

به‌رغم ظرفیت‌های بسیار منطقه خزر در تأمین امنیت انرژی، این منطقه با چالش های عدیده‌ای از جمله تعیین نشدن رژیم حقوقی، حضور بازیگران فرا منطقه‌ای، مسیرهای انتقال نفت و گاز و مسایل زیست محیطی روبه رو است؛ در صورتی که برنامه‌ریزی، دیپلماسی فعال و سیاست‌گذاری مناسب و همسو از سوی وزارت نفت و وزارت امور خارجه در خصوص آن اتخاذ نشود، می‌تواند تهدیدی برای امنیت انرژی و به تبع آن، امنیت ملی کشور قلمداد شود. مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد در راستای رسالت علمی و پژوهشی خود مبنی بر شناسایی و واکاوی عوامل و مؤلفه‌های مؤثر بر امنیت اقتصادی، اقدام به تهیه بولتن ((بررسی جایگاه و اهمیت منطقه دریای خزر در امنیت انرژی))کرده که در آن ابعاد مختلف اهمیت منطقه خزر از نگاه امنیت انرژی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در خاتمه گزارش نیز راهبردهای عملی در راستای ارتقای امنیت انرژی کشور ارایه شده است. امید آنکه تلاش های این مؤسسه گامی مؤثر در جهت ارتقای امنیت اقتصادی کشور باشد.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

اهمیت اشتغال در ایجاد و تداوم ثبات اقتصادی کشورها، موضوعی غیرقابل‌انکار بوده و توجه هر چه بیشتر به این موضوع در تمام جوامع، می‌تواند منجر به افزایش سطح رفاه عمومی و توسعه همه جانبه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی شود. این مسأله به ویژه در کشورهای در حال توسعه که جمعیت جوان و در سن کار آن‌ها رو به افزایش است، اهمیتی دو چندان دارد.
در ایران نیز یکی از دغدغه‌های اصلی سیاست‌گذاران کشور، حل معضل بیکاری است که طی سالیان اخیر، دلایل متعددی از جمله ضعف سیستم آموزشی، نوسانات تولید، تغییر در ساخت و روش‌های تولید، عقب‌ماندگی اقتصادی، بوروکراسی پیچیده و… موجب تشدید بیکاری در کشور شده‌اند.
در این بین، استفاده از تجربیات سایر کشورها در مرتفع کردن مشکلات مرتبط با بازار کار، می‌تواند دستاوردهای سودمندی برای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشور به دنبال داشته باشد. کشور ژاپن نیز از جمله اقتصادهای موفق جهان به شمار می‌رود که با اتخاذ سیاست‌های کارآمد در بخش‌های گوناگون اقتصادی خود، توانسته در عرصه بین‌الملل به یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان تبدیل شود.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، مسیر جدیدی را برای حرکت اقتصاد ایران در آینده نزدیک و دور ترسیم کرده است. حرکت در این مسیر، آسیب پذیری اقتصاد ایران را کاهش می دهد و امنیت اقتصادی را در سطح داخلی و بین‌الملل به ارمغان می آورد. حرکت در مسیر ترسیم شده نیازمند شناخت ابزارها، راهکارها و هماهنگی‌ها در یک افق میان مدت و بلندمدت است. بانک جهانی سالانه گزارش توسعه اقتصادی کشورها را با توجه به شرایط اقتصاد جهانی منتشر می کند. در آخرین گزارش این نهاد بین‌المللی، «مدیریت ریسک» به عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارها برای توسعه معرفی شده است. هرچند در این گزارش مدیریت ریسک به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی معرفی شده است، اما با توجه به هدف توسعه در سیاست های اقتصاد مقاومتی، مدیریت ریسک یکی از مهم ترین ابزارهای دستیابی به اقتصاد مقاومتی نیز به شمار می آید.
در این گزارش تلاش شده است ادبیات نظری و تجربی مدیریت ریسک در سطح کلان اقتصاد در تجارب جهانی ارایه شود و مورد بررسی قرار گیرد. آشنایی با تجارب جهانی در مدیریت ریسک می تواند در تدوین راهکارها و حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی برای اقتصاد ایران مفید باشد. مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد با توجه به رسالت خود در زمینه انجام پژوهش های کاربردی در حوزه امنیت اقتصادی، گزارش حاضر را منتشر کرده است. این کتاب به مدیران، کارشناسان و محققان در حوزه اقتصاد مقاومتی و همچنین در حوزه امنیت اقتصادی کمک می کند. در واقع، آشنایی با مدیریت ریسک و تجارب جهانی در کاربردی کردن این مفهوم اساسی در حوزه کلان اقتصادی، مسیر دستیابی به اقتصاد مقاومتی را هموار می سازد. این موضوع در نهایت، امنیت اقتصادی کشور را در هر دو سطح داخلی و بین‌المللی تضمین می کند و آینده اقتصادی کشور را بهبود می بخشد. ازاین رو، انتشار این کتاب در راستای رسالت مؤسسه و گامی در معرفی تجارب جهانی در حوزه ابزارهای اقتصاد مقاومتی به شمار می آید. در ضمن، این کتاب می تواند مرجعی آموزشی به منظور توانمندسازی مدیران میانی کشور برای مقابله با بحرا نها و همچنین افزایش قدرت ترمیم پذیری و انعطا ف پذیری در شرایط سخت از جمله تحریم، بحران های مالی، رکود عمیق و… باشد.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com

بازارهای مالی نقش بزرگی در تجهیز پس‌اندازهای کوچک و جمع آوری آنها و سپس هدایت این منابع به سمت سرمایه‌گذاری دارند. در هر کشوری بازار مالی از سه بخش بازار پول، بازار سرمایه و بازار بیمه تشکیل شده است، اما چون تخصیص منابع در بازار بیمه از طریق بازار پول و بازار سرمایه انجام می‌گیرد می‌توان بیان کرد که نظام مالی هر کشوری از دو بازار پول و بازار سرمایه تشکیل شده است. حال بسته به اینکه کدام یک از این دو بازار نقش مهم تری در اقتصاد حقیقی کشور ایفا کنند، ساختارهای مالی کشورهای مختلف تشکیل می‌شود. اگر بیشتر تأمین مالی از طریق بازار سرمایه صورت گیرد ساختار مالی بازار محور خواهد بود و اگر بیشتر تأمین مالی از طریق بازار پول صورت گیرد ساختار مالی بانک محور خواهد بود.
ازاین رو، اهمیت و جایگاه این بخش در اقتصاد بر کسی پوشیده نیست. با وجود این برخی اقدامات انجام شده در این زمینه باعث بی‌ثباتی در این بازار شده است. این وضعیت نه‌تنها در مسیر رشد و توسعه کشور اختلال ایجاد کرده، بلکه بی‌ثباتی موجود در اقتصاد را دامن زده و به‌طور مستقیم پایداری سیستم را متزلزل ساخته است. از این رو، در حوزه سیاست گذاری، به‌روشنی می‌توان از جهت‌گیری سیاست های اتخاذ شده در بازارهای مالی در اقتصاد، چشم انداز رشد و نیل به توسعه کشور را پی گیری کرد.
از آنجا که مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد یکی از مؤسسه‌های پیشگام در زمینه مطالعات اقتصادی است و با توجه به رسالت این مؤسسه در بررسی موضوعهای روز اقتصادی و ارایه گزارشهای تحلیلی با استفاده از نگاهی به » نظر متخصصان و صاحب نظران، در گزارش حاضر با عنوان عملکرد نظام بانکی ایران از منظر ثبات مالی (برپایه صورتهای بانک فعال در بازار سرمایه از منظر امنیت اقتصادی پرداخته شده است.
قابل تهیه در بانک کتاب 4030book.com